Twoje dziecko nie lubi czytać? Te 3 książki to zmienią

Obserwujesz, jak inne dzieci z zapałem pochłaniają kolejne tomy ulubionych serii, podczas gdy Twoja pociecha na widok książki reaguje w najlepszym wypadku obojętnością. To zupełnie naturalne, że taka sytuacja budzi Twój niepokój. W głowie natychmiast pojawiają się pytania o przyszłość, rozwój intelektualny i wyniki w nauce. Chcę Cię jednak uspokoić. Problem niechęci do czytania jest niezwykle powszechny i, co najważniejsze, w większości przypadków nie wynika z lenistwa czy braku zdolności dziecka. Najczęściej jest to po prostu sygnał, że dotychczasowe próby nie trafiły w jego potrzeby.

Zanim jednak przejdziemy do konkretnych rozwiązań, musimy najpierw zrozumieć, co leży u podstaw tej awersji. Bez tej wiedzy nawet najlepsza książka może okazać się nieskuteczna, ponieważ nie trafimy w sedno problemu.

Zrozumieć problem: Dlaczego Twoje dziecko unika książek?

Niechęć do czytania rzadko kiedy jest zjawiskiem bezprzyczynowym. Przeciwnie, to złożony problem, który może mieć swoje korzenie w kilku różnych obszarach. Wnikliwa analiza tych czynników jest pierwszym i bez wątpienia najważniejszym krokiem na drodze do sukcesu.

• Zbyt duża presja i negatywne skojarzenia Niestety, czytanie często jest przedstawiane jako obowiązek. Z jednej strony szkoła wymaga lektur, z drugiej rodzice naciskają, a wszystko to odbywa się w atmosferze powinności. Gdy książka staje się narzędziem do sprawdzania wiedzy, a nie źródłem przyjemności, dziecko w naturalny sposób zaczyna jej unikać. Podobnie dzieje się, gdy czytanie jest formą kary („Idź do pokoju i poczytaj”) lub warunkiem do uzyskania czegoś przyjemniejszego („Poczytasz 20 minut, to będziesz mógł pograć na konsoli”). W rezultacie, w ten sposób budujemy wokół książek mur negatywnych skojarzeń, który później bardzo trudno jest zburzyć.
• Niewłaściwy dobór lektur To jedna z najczęstszych i jednocześnie najłatwiejszych do naprawienia przyczyn. Często, działając w najlepszej wierze, podsuwamy dzieciom książki, które my sami uważamy za wartościowe lub które lubiliśmy w dzieciństwie. Zapominamy jednak, że każde dziecko jest inne. Przykładowo, jedno potrzebuje humoru, inne dynamicznej akcji, a jeszcze inne fascynujących faktów. Książka, która nie rezonuje z temperamentem i aktualnymi zainteresowaniami dziecka, będzie dla niego po prostu nudna. Taka sytuacja przypomina zmuszanie miłośnika filmów akcji do oglądania wyłącznie dramatów psychologicznych.
• Konkurencja ze strony ekranów Musimy być realistami. W dzisiejszym świecie książka konkuruje z niezwykle stymulującymi bodźcami – grami, filmami czy krótkimi filmikami w mediach społecznościowych. Te media dostarczają natychmiastowej gratyfikacji przy minimalnym wysiłku intelektualnym. Tymczasem czytanie wymaga skupienia, cierpliwości i uruchomienia wyobraźni. Dlatego też dla mózgu przyzwyczajonego do cyfrowej, dynamicznej stymulacji, wejście w świat książki może być początkowo trudne i męczące.
• Ukryte trudności techniczne Czasem problem leży znacznie głębiej. Dziecko może unikać czytania, ponieważ najzwyczajniej w świecie sprawia mu to fizyczną trudność. Problemy ze wzrokiem, niezdiagnozowana dysleksja czy trudności z koncentracją uwagi mogą sprawić, że sam akt czytania jest frustrujący i wyczerpujący. Z tego powodu, jeśli Twoje dziecko często skarży się na bóle głowy podczas lektury, myli litery lub czyta wyjątkowo wolno pomimo ćwiczeń, warto skonsultować się ze specjalistą.

Fundament sukcesu: Zanim sięgniesz po książkę

Samo podanie dziecku idealnej książki może nie wystarczyć, jeśli równolegle nie zbudujemy wokół czytania odpowiedniej, pozytywnej atmosfery. Potraktuj poniższe kroki jako niezbędną bazę, która zwielokrotni szanse na powodzenie.

1. Zdejmij presję. Oficjalnie ogłoś koniec przymusu czytania. Powiedz dziecku: „Widzę, że nie lubisz czytać i to jest w porządku. Dlatego nie będę Cię do niczego zmuszać. Chcę po prostu znaleźć coś, co mogłoby Ci się spodobać”. W rezultacie ten prosty komunikat zdejmuje z dziecka ogromny ciężar i otwiera je na nowe propozycje.
2. Czytaj na głos. Niezależnie od wieku dziecka, wspólne czytanie na głos jest niezwykle cennym narzędziem. Nie tylko buduje więź, ale również pokazuje, że czytanie jest przyjemną formą spędzania czasu. Co więcej, dziecko osłuchuje się z językiem, poznaje fabułę bez wysiłku i może zarazić się Twoimi emocjami – śmiechem, napięciem czy wzruszeniem.
3. Bądź przykładem. Dzieci uczą się przede wszystkim przez obserwację. Jeśli nigdy nie widzą Cię z książką, ale stale z telefonem w ręku, otrzymują jasny komunikat, co jest ciekawsze. Oczywiście nie musisz być molem książkowym, ale wystarczy, że od czasu do czasu dziecko zobaczy Cię czytającego gazetę, książkę czy nawet e-booka. W ten sposób normalizujesz czytanie jako atrakcyjną czynność dla dorosłych.

Trzy książki, które przełamują lody – Gwarancja sukcesu

Gdy fundamenty są już gotowe, możemy przejść do starannie wyselekcjonowanej artylerii. Poniższe trzy tytuły zostały wybrane nieprzypadkowo. Każdy z nich odpowiada na inny problem i trafia w potrzeby innego typu „nieczytającego” dziecka, ponieważ reprezentują one trzy kategorie książek-wabików o niezwykłej skuteczności.

1. Książka, która łamie zasady i rozbawia do łez: „Książka bez obrazków” B.J. Novak

Dla kogo: Dla dziecka, które uważa, że książki są nudne, statyczne i śmiertelnie poważne. Innymi słowy, to idealna propozycja dla małego sceptyka i żartownisia.

Dlaczego to działa: Ta książka to czysty geniusz w swojej prostocie. Jej główna zasada jest bowiem taka, że dorosły, który ją czyta, musi powiedzieć na głos KAŻDE, nawet najgłupsze słowo, które jest w niej napisane. Nie ma tu fabuły w tradycyjnym sensie, jest za to seria absurdalnych dźwięków i komicznych deklaracji, które dziecko zmusza do wypowiedzenia rodzica.

Książka ta działa tak skutecznie, gdyż całkowicie odwraca dynamikę sił. Nagle to dziecko ma kontrolę, a dorosły staje się wykonawcą zabawnych poleceń. Śmiech, który towarzyszy lekturze, buduje niezwykle silne, pozytywne skojarzenie, a ponadto dziecko odkrywa, że słowo pisane ma moc. To potężna lekcja, która udowadnia, że czytanie to nie tylko obowiązek, ale przede wszystkim fantastyczna zabawa.

2. Książka, która wciąga jak gra komputerowa: Seria „Biuro Detektywistyczne Lassego i Mai” Martin Widmark

Dla kogo: Dla dziecka, które potrzebuje dynamicznej akcji i poczucia satysfakcji z rozwiązania zagadki. Z pewnością będzie doskonała dla tych, którzy łatwo się dekoncentrują.

Dlaczego to działa: Ta seria szwedzkich kryminałów dla dzieci to prawdziwy fenomen. Każda książka to zamknięta historia, w której para młodych detektywów rozwiązuje kolejną zagadkę. Co ważne, struktura tych książek jest mistrzowsko dopasowana do potrzeb niechętnego czytelnika.

• Krótkie rozdziały: Każdy rozdział kończy się w momencie napięcia, co silnie motywuje do przeczytania „jeszcze tylko jednego”.
• Prosty język i duża czcionka: Dzięki temu tekst nie przytłacza, a jego przyswajanie nie wymaga wielkiego wysiłku.
• Ilustracje: Liczne ilustracje pomagają zwizualizować sobie postacie i miejsca, jednocześnie odciążając wyobraźnię.
• Interaktywny element: Dziecko może samo próbować rozwiązać zagadkę, co daje poczucie sprawczości i ogromnej satysfakcji.

Sukces tej serii polega na tym, że dostarcza ona podobnego rodzaju gratyfikacji co gra. Gdy dziecko „załapie bakcyla” na jednym tomie, istnieje ogromne prawdopodobieństwo, że samo poprosi o następny.

3. Książka, która mówi obrazem: Dowolny, dobrze oceniany komiks (np. seria „Amulet” Kazu Kibuishi)

Dla kogo: Przede wszystkim dla wzrokowca oraz dla dziecka przytłoczonego ścianą tekstu. Generalnie, dla każdego, kto uważa, że „prawdziwe książki” są zbyt trudne.

Dlaczego to działa: Niestety, wciąż pokutuje mit, że komiksy to „gorsza” literatura, chociaż jest to ogromny błąd. Dla wielu dzieci komiks jest absolutnie najlepszą bramą do świata czytelnictwa, ponieważ wysokiej jakości powieści graficzne to złożone historie opowiedziane za pomocą obrazu i tekstu.

Komiks redukuje barierę wejścia niemal do zera. Obraz natychmiast wprowadza w nastrój, a tekst w dymkach jest skondensowany i łatwy do przyswojenia. Warto zauważyć, że dziecko, czytając komiks, nieświadomie wykonuje ogromną pracę intelektualną. Uczy się struktury opowieści w najbardziej przystępny sposób, a po lekturze kilku komiksów nabiera pewności siebie i jest znacznie bardziej otwarte na książki z większą ilością tekstu.

Co dalej? Jak utrzymać zapał do czytania

Chociaż przełamanie pierwszych lodów to wielki sukces, to jednak praca na tym się nie kończy. Twoim celem jest bowiem przekształcenie chwilowego zainteresowania w trwały nawyk.

• Pozwól na wybór: Gdy tylko zauważysz iskrę zainteresowania, idź za ciosem. Zabierz dziecko do księgarni lub biblioteki i pozwól mu samodzielnie wybrać kolejną książkę. Nawet jeśli sięgnie po coś, co wydaje Ci się mało wartościowe – nie krytykuj. Na tym etapie liczy się sam akt czytania.
• Rozmawiaj o książkach: Pytaj, co się dziecku podobało, który bohater jest najfajniejszy, co go zaskoczyło. To nie ma być odpytywanie, lecz autentyczna rozmowa. W ten sposób pokazujesz dziecku, że jego opinia jest ważna.
• Szukajcie dalej: Jeśli spodobał się komiks, szukajcie innych powieści graficznych. Z kolei jeśli wciągnął kryminał, poszukajcie innych serii detektywistycznych. Korzystaj z klucza zainteresowań dziecka – jeśli kocha dinozaury, znajdźcie książkę fabularną z dinozaurami w roli głównej.

Pamiętaj przede wszystkim, że celem nie jest wychowanie krytyka literackiego, ale człowieka, dla którego czytanie jest przyjemną formą spędzania czasu. Cierpliwość, brak presji i mądry dobór pierwszych lektur to klucze, które otworzą Twojemu dziecku drzwi do fascynującego świata literatury. Bez wątpienia jest to inwestycja, która zaprocentuje na każdym etapie jego życia.

A jakie są Wasze doświadczenia z niechętnymi czytelnikami? Czy macie swoje sprawdzone książki, które potrafiły przełamać opór? Podzielcie się swoimi historiami w komentarzach.